Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu.

W końcu lipca 2018 roku weszło w życie nowe Rozporządzenie Rady Ministrów  w sprawie „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”. Rozporządzenie to zobowiązuje  wszystkie  podmioty (przedsiębiorcy, rolnicy, osoby fizyczne czy prawne) prowadzące produkcję rolną, w tym działy specjalne produkcji rolnej, oraz działalność w ramach, której są przechowywane odchody zwierzęce lub stosowane nawozy, prowadzić ją w taki  sposób, aby zapobiegać zanieczyszczaniu wód azotanami.

Dotyczy to również małych gospodarstw o powierzchni równej lub większej niż 10 ha użytków rolnych lub utrzymujących zwierzęta w liczbie równej lub większej 10 DJP wg stanu średniorocznego.

Rozporządzenie nakłada na właścicieli gospodarstw obowiązek prowadzenia dokumentacji związanej z: ewidencją nawożenia nawozami zawierającymi azot, zawieraniem umów w przypadku przekazywania nawozów naturalnych, obliczeniami maksymalnych dawek azotu lub prowadzenia planów nawożenia azotem.

Wszystkie gospodarstwa mają też obowiązek przestrzegania zasad dotyczących stosowania nawozów zawierających azot, tj:

1. terminy stosowania nawozów,
2. okresy, kiedy rolnicze wykorzystanie nawozów jest niewłaściwe;
3. stosowanie nawozów na terenach o dużym nachyleniu;
4. rolnicze wykorzystanie nawozów na gruntach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą lub przykrytych śniegiem;
5. nawożenie w pobliżu cieków naturalnych, zbiorników wodnych, kanałów i rowów, ujęć wody;
6. przestrzeganie wysokości dawek azotu w nawozach naturalnych i mineralnych warunkujących ich odpowiednie wykorzystanie przez rośliny uprawne, nie powodujące zagrożenia zanieczyszczaniem wód; poza tym
7. zabezpieczenia pojemności i konstrukcji miejsc do przechowywania odchodów zwierzęcych (nawozów naturalnych) oraz odcieków z przechowywania kiszonek;

 W zależności od wielkości gospodarstwa i skali produkcji można wyróżnić cztery grupy gospodarstw i obowiązki nakładane na te gospodarstwa:

1. Gospodarstwa poniżej 10 ha i posiadające mniej niż 10 DJP przestrzegają zasad wymogów dotyczących terminów i zasad stosowania nawozów zawierających azot oraz gospodarują zgodnie z zasadami wzajemnej zgodności
   - nie mają obowiązku prowadzenia dokumentacji opracowania planu nawożenia azotem lub wyliczania maksymalnych dawek azotu oraz nie musza prowadzić ewidencji stosowania nawozów zawierających azot.
2. Gospodarstwa posiadające równo lub powyżej 10 ha UR lub utrzymujące zwierzęta w liczbie równej lub większej 10 DJP wg stanu średniorocznego mają obowiązek prowadzić:
   - ewidencję stosowania nawozów zawierających azot,
   - przestrzegania wyliczonych maksymalnych dawek azotu dla upraw lub posiadania planu nawożenia azotem dla upraw (corocznie).
3. Gospodarstwa posiadające powyżej 100 ha UR lub prowadzący uprawy intensywne na GO powyżej 50 ha lub utrzymujący zwierzęta powyżej 60 DJP wg stanu średniorocznego mają obowiązek prowadzić:
   - ewidencję stosowania nawozów zawierających azot,
   - opracować i posiadać corocznie planu nawożenia azotem dla każdej działki i stosować się do tego planu.
4. Gospodarstwa posiadające powyżej 40 000 stanowisk dla drobiu, prowadzący chów lub hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior, mają obowiązek:
   - prowadzić ewidencji stosowania nawozów zawierających azot,
   - sporządzić pełen plan nawożenia na podstawie wyników analizy gleby i dać go do zaopiniowania OSChR; obowiązek ten dotyczy również gospodarstw, które nabywają nawozy naturalne czy poferment od tych gospodarstw i wykorzystują do nawożenia swoich UR.

Kontrolą przestrzegania programu azotanowego zajmuje się Inspekcja Ochrony Środowiska (IOŚ). Za nie przestrzeganie przepisów wynikających z rozporządzenia, IOŚ może wydać decyzję w formie pouczenia lub opłaty. Niezależnie od wydanej decyzji rolnik jest zobowiązany do usunięcia nieprawidłowości.

Również pracownicy ARiMR będą kontrolowali przestrzegania Programu działań w ramach zasady wzajemnej zgodności, na podstawie której wypłacane są płatności obszarowe.

W związku z  kontrolami rolnik, którego dotyczą wymogi określone w „Programie działań” powinien posiadać:

• opracowany plan nawożenia azotem lub wyliczenia maksymalnych dawek azotu,
• ewidencję zabiegów stosowania nawozów zawierających azot (forma papierowa, zapisy własne, dziennik, arkusz, lub w postaci elektronicznej),
• mapkę/szkic działek z lokalizacją tymczasowej pryzmy obornika na gruncie i datą jej założenia (jeśli dotyczy),
• umowę zbycia lub nabycia nawozu naturalnego (jeśli dotyczy),
• zbiornik do przechowywania nawozów naturalnych płynnych przez okres 4 m-cy (jeśli dotyczy),
• dokument dotyczący opóźnionego terminu zbioru (poplon, burak c., kukurydza, warzywa) i zakładania po nim uprawy jesiennej – datę nawożenia, nawóz, dawkę nawozu, termin siewu jesiennej uprawy (jeśli dotyczy).