W październiku 2017 roku nastąpiło całkowite zniesienie systemu kwotowego w Unii Europejskiej, a co za tym idzie, również wyeliminowanie mechanizmów zarządzania tym rynkiem. W związku z tym zniknęły wszelkie przepisy dotyczące podziału cukru na kwotowy i pozakwotowy, nie ma już cen minimalnych na buraki cukrowe ani opłaty produkcyjnej. Brak limitów produkcji oznacza lepsze wykorzystanie potencjału produkcyjnego, szczególnie w takich krajach jak Polska, która zajmuje w Unii Europejskiej trzecie miejsce pod względem produkcji cukru.

Według prognozy Ministerstwa Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) z maja 2020 r., globalna produkcja cukru w sezonie 2019/2020 obniży się (w odniesieniu do sezonu 2018/2019) o 13,5 mln ton, do 166,2 mln ton, głównie ze względu na spodziewany, bardzo duży spadek produkcji w Tajlandii (o 6,3 mln ton) i Indiach (o 5,4 mln ton), a także w mniejszym stopniu w USA, Chinach i UE, tj. w krajach wytwarzających łącznie około 40% globalnego wolumenu cukru. Równocześnie światowa konsumpcja cukru prawdopodobnie ulegnie redukcji o 1 mln ton – do 171,6 mln ton.

Komisja Europejska przewiduje, że produkcja cukru w UE w roku gospodarczym 2019/2020 będzie o blisko o 2% mniejsza niż w roku 2018/2019 i wyniesie 16,2 mln ton (17,4 mln ton łącznie Wielką Brytanią). Według danych KE spadek produkcji cukru odnotowany zostanie w większości krajów Wspólnoty, m.in.: we Francji (o 3%, do 5 mln), w Polsce (0 6%, do 2,1 mln ton), Belgii (o 4%, do 0,8 mln ton) oraz w Czechach (o 9%, do 0,5 mln ton). Spośród wiodących producentów cukru w UE wzrost produkcji (o 2%, do 4,3 mln ton) przewidywany jest przez KE na rynku niemieckim.

Wykres 1. Produkcja cukru w Polsce w latach 2016-2020) w tys. ton

Źródło: opracowanie Biura Analiz i Strategii KOWR na podstawie danych KOWR.

W roku gospodarczym 2019/2020 na skutek obniżenia plonów buraków cukrowych produkcja cukru w Polsce była o 6% mniejsza niż w roku 2018/2019 i wyniosła ponad 2 065 tys. ton . W 2020 r. stan zaawansowania siewów buraków cukrowych pod zbiory w sezonie 2020/2021 był bardzo zróżnicowany w poszczególnych rejonach Polski. Uwilgotnienie wierzchniej warstwy gleby tylko na początku okresu wegetacyjnego zabezpieczało potrzeby wodne roślin, lecz w miarę upływu czasu odnotowano nadmierne przesuszenie wierzchniej warstwy gleby. Największy deficyt opadów w okresie od marca do kwietnia br. dotyczył zachodniego i centralnego obszaru Polski. Znaczny wzrost temperatury, występujący w drugiej połowie kwietnia, sprzyjał wschodom i wegetacji, jednak susza ograniczała rozwój roślin.

W Polsce występują duże różnice koncentracji uprawy buraków cukrowych w rejonach plantacyjnych poszczególnych koncernów cukrowniczych. Średnia powierzchnia plantacji w cukrowniach funkcjonujących w strukturach niemieckich koncernów cukrowniczych wynosiła ok. 8,2 ha. Najbardziej rozdrobniona struktura dostawców występuje w większości zakładów należących do Krajowej Spółki Cukrowej „Polski Cukier”, gdzie areał średniej plantacji wynosi 6,5 ha.

Wykres 2. Powierzchnia zasiewów buraka cukrowego w latach 2016-2020 (tys. ha)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rynek cukru - stan i perspektywy nr 47.

W sezonie 2019/2020 areał uprawy buraków cukrowych w Polsce zwiększył się do ok. 240 tys. ha, pomimo wyłączenia z produkcji przez Südzucker Polska jednej cukrowni w województwie lubelskim. Pozostałe cukrownie zwiększą kontraktację, gdyż duże nakłady inwestycyjne w ostatnich dwóch latach umożliwiły zwiększenie potencjału produkcyjnego. Koncerny cukrownicze zwiększą kontraktację, aby efektywnie wykorzystać potencjał przetwórczy, czerpać korzyści z efektów skali i zmniejszyć koszty marginalne produkcji. 

Wykres 3. Plony buraków cukrowych w latach 2016-2020 (dt/ha)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rynek cukru - stan i perspektywy nr 47.

Według danych Związku Producentów Cukru w Polsce, w kampanii 2019/2020 powierzchnia uprawy buraków cukrowych zwiększyła się o 2,9% do 240 tys. ha.  Plony zwiększyły się o ok. 7% do 640 dt/ha. Zbiory buraków cukrowych wyniosły ok. 15,4 mln t i są o ok. 5% większe niż przed rokiem. Powodem wzrostu plonów i jednocześnie zbiorów uprawy była większa kontraktacja surowca przez przemysł cukrowniczy, który przygotował się do zmian w systemie regulacji rynkowych, w tym głównie do likwidacji kwot produkcji. Koncerny cukrownicze dostosowały kontraktację buraków cukrowych do rosnącego potencjału przetwórczego. Wzrost plonów był wynikiem korzystnych warunków pogodowych w okresie wiosenno-letnim. W południowo- wschodnich rejonach plantacyjnych w okresie wiosennym wystąpiły natomiast problemy ze szkodnikami (szarek komośnik), które negatywnie wpływały na stan plantacji. W rejonach plantacyjnych poszczególnych cukrowni plony były bardzo zróżnicowane (530-754 dt/ha). Powodem tego były zróżnicowane warunki glebowe, pogodowe (głównie rozkład i intensywność opadów) oraz zróżnicowana intensywność technologii uprawy.

Wykres 4. Zbiory Buraka cukrowego w Polsce w latach 2016-2020) w tys. ton

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rynek cukru - stan i perspektywy nr 47.

Opracował Dział DEZG CDR Oddział w Poznaniu
Kacper Mytko

Bibliografia:

• IERIGŻ-PIB Rynek cukru nr 47.
• Sytuacja na rynkach rolnych, Biuletyn Informacyjny KOWR nr 3/2020
• Rynek cukru - Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa

Spis Wykresów

Wykres 1. Produkcja cukru w Polsce w latach 2016-2020) w tys. ton
Wykres 2. Powierzchnia zasiewów buraka cukrowego w latach 2016-2020 (tys. ha)
Wykres 3. Plony buraków cukrowych w latach 2016-2020 (dt/ha)
Wykres 4. Zbiory Buraka cukrowego w Polsce w latach 2016-2020) w tys. ton