Grupa producentów rolnych to model biznesowy rozumiany jako forma przedsiębiorczości oparta na współpracy producentów w podstawowych obszarach rolniczej działalności - zaopatrzenia w środki produkcji, produkcji, marketingu i wspólnego użytkowania maszyn.
Grupy producentów rolnych działają na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 września 2000r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 88, poz. 983 z późn. zm.). Grupy producentów rolnych powołane są w celu dostosowania produkcji rolnej do warunków rynkowych, poprawy efektywności gospodarowania, planowania produkcji ze szczególnym uwzględnieniem jej ilości i jakości, koncentracji podaży oraz organizowania sprzedaży produktów rolnych, a także ochrony środowiska naturalnego.
Cele organizacji i współpracy producentów zrzeszających się w grupy producenckie są 2: gospodarcze oraz społeczne. Celem gospodarczym takiego działania jest zwiększenie zysków członków grupy. Działanie w ramach grupy daje im bowiem wymierne korzyści, których przejawami mogą być m.in. uzyskiwanie wyższych przychodów, pozyskiwanie rynków zbytu, umożliwiających uzyskiwanie wyższej ceny lub lepszych warunków sprzedaży, poprawa jakości sprzedawanych produktów, ograniczenie kosztów produkcji i zbytu wytwarzanych w grupie produktów, czy unowocześnienie procesu produkcyjnego. Cel społeczny wynika z aktywności członków grup w swoich lokalnych społecznościach, lobbingu ich działania podczas różnych spotkań w ramach współpracy sektora publiczno-prywatnego, czy też prowadzenia działań marketingowych i szkoleniowych.
Podstawy prawne tworzenia, działania oraz wsparcia grup i organizacji producentów
Prawodawstwo krajowe
- Ustawa z 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw wraz z kolejnymi zmianami (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 395);
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 sierpnia 2016 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej w ramach działania „Tworzenie grup producentów i organizacji producentów” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz.U.2016.1284 z dnia 2016.08.18);
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 kwietnia 2016 r. w sprawie wykazu produktów i grup produktów, ze względu na które mogą być tworzone grupy producentów rolnych, minimalnej rocznej wielkości produkcji towarowej oraz minimalnej liczby członków grupy producentów rolnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 577);
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie wymagań, jakie powinien spełniać plan biznesowy grupy producentów rolnych (Dz.U.z 2016 r., poz. 237);
- Ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (t.j. Dz. U. z 2022, poz. 387);
- Ustawa z dnia 22 września 2006 r. o uruchomieniu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej (Dz. U. Nr 187, poz. 1381 z późn. zm.)
Prawodawstwo Unii Europejskiej:
- Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (załącznik I „Definicja MŚP”);
- Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 809/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli, środków rozwoju obszarów wiejskich oraz zasady wzajemnej zgodności.
- Rozporządzenie 1698/2005/WE z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. WE L 277/1 z 21.10.2005, z późn. zm.);
- Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasad wzajemnej zgodności w zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (Dz. Urz. UE L 25/8 z dnia 28 stycznia 2011 r. , z późn. zm.)
Kto może założyć grupę producencką i jakie korzyści z tego wynikają?
Członkami grupy mogą być osoby fizyczne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby prawne prowadzące gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub prowadzące działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej.
Grupa producentów rolnych prowadzi działalność jako przedsiębiorca mający osobowość prawną, pod warunkiem, że:
- zostały utworzone przez producentów jednego produktu rolnego lub grupy produktów;
- działają na podstawie statutu lub umowy (aktu założycielskiego);
- składają się z członków, udziałowców lub akcjonariuszy (żaden z nich nie może posiadać więcej niż 20% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników);
- przychody ze sprzedaży produktów lub grup produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy stanowią więcej niż połowę przychodów grupy ze sprzedaży produktów lub grup produktów, dla których grupa została utworzona;
- określą obowiązujące członków grupy zasady, dotyczące jakości i ilości dostarczanych grupie produktów lub grup produktów oraz sposoby przygotowania produktów do sprzedaży ujęte w formie aktu założycielskiego.
Korzyści ze wspólnych działań
Formy prawne
Polskie prawodawstwo nie precyzuje formy organizacyjno-prawnej, w jakiej grupa ma powstać, zastrzega jednak, że ma ona prowadzić działalność gospodarczą jako samodzielny podmiot prawny. A wszelkie ograniczenia wynikają przede wszystkim z przepisów aktów prawnych regulujących powstawanie i funkcjonowanie poszczególnych podmiotów prawa. Polskie prawo przewiduje szereg form prawnych zrzeszania się producentów rolnych, są to m.in. spółdzielnie, spółki kapitałowe (spółka z o.o., spółka akcyjna), zrzeszenia branżowe, stowarzyszenia. Każda z tych form działa na podstawie innych uregulowań ustawowych.
Najpopularniejszą i najczęściej preferowaną przez producentów rolnych formą prowadzenia działalności gospodarczej w ramach spółek prawa handlowego w Polsce jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Wynika to zapewne z możliwości ograniczenia odpowiedzialności wspólników odpowiadających za zobowiązania tylko do wysokości swoich wkładów.
Najbardziej popularnym podmiotem rynków rolnych w Europie Zachodniej jest spółdzielnia, forma organizacyjno-prawna, w której istnieje duża swoboda i dowolność zarówno w kwestii liczby członków, jak w ustalaniu zasad postępowania, a podejmowane przez właścicieli decyzje uwzględniają interesy i potrzeby członków. Zaletą tej formy jest również fakt, że za zobowiązania spółdzielni członkowie odpowiadają tylko do wysokości udziałów. Spółdzielcze grupy producentów rolnych, czy też grupy organizowane w formie spółdzielni, powstają w oparciu o dwie kluczowe regulacje, czyli: ustawę z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze oraz ustawę o grupach producentów rolnych.
Związki grup producentów rolnych
Grupy producentów rolnych mogą zrzeszać się w związki i prowadzić działalność jako przedsiębiorca mający osobowość prawną. Warunki podstawowe utworzenia takiego związku określają liczbę grup (co najmniej 5 podmiotów) oraz wyłączność działania każdej z grup tylko w jednym związku zobowiązanym do realizacji w szczególności co najmniej dwóch spośród następujących celów:
- organizowania i koordynowania zaopatrzenia w środki produkcji;
- organizowania i koordynowania zbywania produktów lub grupy produktów, ze względu na które grupy zostały utworzone;
- przechowywania i przygotowywania do obrotu produktów lub grupy produktów oraz ich przetwarzania;
- reprezentowania zrzeszonych grup wobec organów samorządowych i organów administracji państwowej;
- promowania efektywnych metod produkcji i jakości oraz dostosowania produkcji do wymogów rynku przez informowanie oraz doradzanie grupom i ich członkom;
- promowania technologii produkcji korzystnych dla środowiska;
- prowadzenia analiz rynku oraz szkolenia producentów rolnych;
- prowadzenia obsługi prawnej i księgowej grup.
