Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich określa dwa rodzaje umów ubezpieczenia, na które przysługuje wsparcie z budżetu państwa poprzez dofinansowanie składki oraz dotacje dla zakładów ubezpieczeń.

Z dopłaty do składki korzystają rolnicy, którzy zawierają umowy ubezpieczenia:

• upraw takich jak: zboża, kukurydza, rzepak, rzepik, chmiel, tytoń, warzywa gruntowe, drzewa i krzewy owocowe, truskawki, ziemniaki, buraki cukrowe, rośliny strączkowe, od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru, od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, obsunięcie się ziemi, lawinę, suszę, ujemne skutki przezimowania oraz przymrozki wiosenne;
• zwierząt takich jak: bydło, konie, owce, kozy, drób lub świnie od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, obsunięcie się ziemi, lawinę oraz w wyniku uboju z konieczności.

Umowa ubezpieczenia może obejmować wszystkie lub wybrane przez producenta rolnego rodzaje ryzyka, przy czym należy pamiętać, że w przypadku ubezpieczenia obowiązkowego należy mieć ubezpieczone co najmniej 50% powierzchni upraw w okresie w okresie 12 miesięcy (liczonym od 1 lipca następującego po roku, za który rolnik uzyskał płatności bezpośrednie) w zakresie co najmniej jednego z ryzyk: powodzi, suszy, gradu, ujemnych skutków przezimowania lub przymrozków wiosennych (Patrz zakładka: Ubezpieczenia obowiązkowe – Ubezpieczenie upraw rolnych).

Do szkody musi dojść w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, w gospodarstwie rolnym wskazanym w umowie ubezpieczenia (musi ono znajdować się na terenie Polski) na skutek jednego z określonych w umowie ryzyk. W przypadku ubezpieczenia upraw, odpowiedzialność ubezpieczyciela powstaje jeżeli szkoda w plonie głównym przekroczy 10% (w ubezpieczeniu od ryzyka huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, ujemnych skutków przezimowania lub przymrozków wiosennych), a przypadku ryzyka suszy szkody muszą wynieść co najmniej 25% plonu głównego.

Ustawa dopuszcza również, aby umowa przewidywała pomniejszenie odszkodowania o nie więcej niż 10% wartości szkody.

Za plon główny (w rozumieniu ustawy) uznaje się w przypadku:

  1)  buraków cukrowych - korzenie buraka;

  2)  kukurydzy przeznaczonej na paszę - kolby i nadziemne części rośliny;

  3)  zbóż, rzepaku i rzepiku, kukurydzy przeznaczonej na ziarno - ziarna lub nasiona;

  4)  ziemniaków - bulwy;

  5)  warzyw gruntowych - części warzyw gruntowych przeznaczone do konsumpcji;

  6)  drzew i krzewów owocowych oraz truskawek - owoce lub całe nasadzenia;

  7)  chmielu - szyszki;

  8)  tytoniu - liście;

  9)  roślin strączkowych – nasiona.

Wysokość sum ubezpieczenia (odrębnie dla każdej uprawy i każdego zwierzęcia)  jest ustalana w drodze negocjacji między rolnikiem a zakładem ubezpieczeń. Sumy te nie mogą przekroczyć maksymalnych sum ubezpieczenia określonych co roku w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.

Tabela 1
Maksymalne sumy ubezpieczenia 1 ha upraw rolnych w 2023 r.

Tabela 2

Maksymalne sumy ubezpieczenia dla 1 sztuki zwierzęcia w 2023 r.

W 2023 r. dopłata do składki z tytułu ubezpieczenia:

1) upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych – wynosi 65% składki do 1 ha uprawy;
w przypadku zawarcia umowy ubezpieczenia zawierającej pakiet rodzajów ryzyka i określenia przez zakład ubezpieczeń stawki taryfowej nieprzekraczających 9% sumy ubezpieczenia. W przypadku upraw prowadzonych na użytkach rolnych klasy V i VI powyższa stawka taryfowa będzie mogła zostać określona w wyższej wysokości, czyli odpowiednio 15% sumy ubezpieczenia tych upraw. Po przekroczeniu stawek dopłata będzie proporcjonalnie pomniejszana.

2) bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń – wynosi 65% składki do 1 sztuki;
w przypadku określenia przez zakłady ubezpieczeń stawek taryfowych ubezpieczenia od łącznego ubezpieczenia zwierząt nieprzekraczających 0,5% sumy ubezpieczenia.  

Opracowanie: Dział Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem, CDR Oddział w Poznaniu

Źródło:

• Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (tekst jednolity, Dz. U. z 2019 r. poz. 477).
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 listopada 2022 r. w sprawie maksymalnych sum ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych i zwierząt gospodarskich na 2023 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 2450).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 listopada 2022 r. w sprawie wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w 2023 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 2468).

SŁOWNICZEK POJĘĆ

Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich:

1. gospodarstwo rolne – obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza, a także obszar takich gruntów, niezależnie od powierzchni, jeżeli jest prowadzona na nim produkcja rolna stanowiąca dział specjalny produkcji rolnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych;

2. producent rolny – osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, w której posiadaniu lub współposiadaniu jest gospodarstwo rolne, prowadząca działalność rolniczą, o której mowa w art. 4 ust. 1 lit. c rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 608), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1307/2013”.

3. szkody spowodowane przez huragan – oznaczają szkody powstałe w wyniku działania wiatru o prędkości nie mniejszej niż 24 m/s, którego działanie wyrządza masowe szkody; pojedyncze szkody uważa się za spowodowane przez huragan, jeżeli w najbliższym sąsiedztwie stwierdzono działanie huraganu;

4. szkody spowodowane przez powódź – oznaczają szkody powstałe wskutek:

a) zalania terenów w następstwie podniesienia się poziomu wód płynących lub stojących,
b) zalania terenów wskutek deszczu nawalnego,
c) spływu wód po zboczach lub stokach na terenach górskich i podgórskich;

5. szkody spowodowane przez deszcz nawalny – oznaczają szkody powstałe wskutek deszczu o współczynniku wydajności o wartości co najmniej 4; w przypadku braku możliwości ustalenia tego współczynnika bierze się pod uwagę stan faktyczny i rozmiar szkód w miejscu ich powstania, świadczące wyraźnie o działaniach deszczu nawalnego;

6. szkody spowodowane przez grad – oznaczają szkody powstałe wskutek opadu atmosferycznego składającego się z bryłek lodu;

7. szkody spowodowane przez piorun – oznaczają szkody będące następstwem wyładowania atmosferycznego pozostawiającego bezsporne ślady tego zdarzenia;

8. szkody spowodowane przez obsunięcie się ziemi – oznaczają szkody spowodowane przez zapadanie się ziemi oraz usuwanie się ziemi, z tym że za szkody spowodowane przez:

a) zapadanie się ziemi – uważa się szkody powstałe wskutek obniżenia się terenu z powodu zawalenia się podziemnych wolnych przestrzeni w gruncie,
b) usuwanie się ziemi – uważa się szkody powstałe wskutek ruchów ziemi na stokach;

9. szkody spowodowane przez lawinę – oznaczają szkody powstałe wskutek gwałtownego zsuwania się lub staczania ze zboczy górskich lub podgórskich mas śniegu, lodu, skał, kamieni, ziemi lub błota;

10. szkody spowodowane przez suszę – oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb;

11. szkody spowodowane przez ujemne skutki przezimowania – oznaczają szkody spowodowane wymarznięciem, wymoknięciem, wyprzeniem, wysmaleniem lub wysadzeniem roślin, w okresie od dnia 1 grudnia do dnia 30 kwietnia, polegające na całkowitym lub częściowym zniszczeniu roślin lub całkowitej utracie plonu lub jego części;

12. szkody spowodowane przez przymrozki wiosenne – oznaczają szkody spowodowane przez obniżenie się temperatury poniżej 0°C, w okresie od dnia 15 kwietnia do dnia 30 czerwca, polegające na całkowitym lub częściowym zniszczeniu roślin lub całkowitej utracie plonu lub jego części;

13. szkody spowodowane przez ubój z konieczności – oznaczają szkody spowodowane w wyniku uboju zarządzonego przez lekarza weterynarii, dokonanego w następstwie huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny.